PASINAON BASA JAWA KAPING RONG ATUS TELUNG PULUH LORO
EDHISI MIRUNGGAN: 13 JULI 2012
Tembung-Tembung Alus
Wonten sawatawis tembung ngoko, sajatosipun tembung limrah, boten kasar, boten saru, nanging bokbilih karaos langkung prayogi dipunbesut, kadamel langkung alus, supados langkung ngresepaken manah. Pramila lajeng dipunwastani tembung alus. Ing ngandhap menika kasusun daftar tembung-tembung wau kaliyan tembungipun alus.
| Tembung Ngoko | Tembung Alus |
| 1. anak | = momongan |
| 2. anak-anak | = rewang anak (larenipun taksih nesep) |
| 3. bapa biyung | = wong tuwa |
| 4. bebojoan | = sesomahan, nglakoni (ora bebojoan = ora nglakoni) |
| 5. bodho | = kendho, kethul (rada bodho = rada kendho) |
| 6. bojo | = rayat; wong wadon, ibune bocah-bocah (ingkang mastani tiyang jaler); wong lanang, bapake bocah-bocah (ingkang mastani tiyang estri) |
| 7. budheg | = suda rungu, ora pati krungu |
| 8. cacad | = ora lumrah (tumrap cacad badan) |
| 9. cacaren, lara cacar, plenthingen | = lara ayu, tampa (ganjaran); (lagi cacaren = lagi tampa) |
| 10. cangkem | = lesan |
| 11. ceko, cekot | = kwaga |
| 12. edan | = lara engetan, ora ganep |
| 13. jamban, kulah | = pekiwan |
| 14. jothakan | = ora kesdu (tumrap lare) |
| 15. kakus (WC) | = buri (arep neng kakus, arep mbebuwang = arep neng buri) |
| 16. kandha | = pratela (ngandhakake, nerangake = mratelakake) |
| 17. kathok | = sruwal, suwal (g) |
| 18. kedanan | = kayungyun, nandhang wuyung (dimabuk asmara) |
| 19. kematus/tbc | = lara jero |
| 20. kesed, wegahan | = kurang maju |
| 21. lamur | = ora pati weruh, rada bruwet |
| 22. lara | = ora kepenak, ngelu mules (yen nandhang lara = yen ana ngelu mulese) |
| 23. madhang | = mangan; sarapan (sanajan siyang utawi sonten, makan nasi) |
| 24. mangan | = ngicipi (ayo dipangan = ayo diicipi) |
| 25. mata | = mripat |
| 26. mati | = ajal, mulih, ora ana, pancal donya, sowan ing pangayunaning Pangeran, tinggal donya |
| 27. mendem | = wuru |
| 28. neng-nengan | = ora sarju, ora aruh-aruhan, ora ruh-ruhan (basa pawicantenan), ora rujuk (tumrap kaliyan semah; lagi neng-nengan = lagi ora rujuk) |
| 29. ngising | = bebanyu, mbebuwang, ana ing buri |
| 30. nguyuh | = ana ing kulah, ana ing sumur; arep nguyuh = arep menyang kulah, arep nyang kulah (p), arep menyang sumur, arep nyang sumur (p) |
| 31. omah | = gubug, pondhok, rompok |
| 32. pegatan | = pisahan |
| 33. picak | = ora weruh |
| 34. pisah tanpa layang pegat | = pisah kebo |
| 35. padu | = regejegan, mbangun trisna (tumrap kaliyan semah) |
| 36. pamit | = presaben (criyos manawi boten saged dhateng) |
| 37. ora duwe bojo | = ora omah-omah, ora nglakoni; momong anak (tumrap tiyang estri) |
| 38. ora cekel gawe (nganggur) | = dadi wong mardika |
| 39. rai | = praupan |
| 40. rebutan (dadi pasulayan) | = rebut biyada (biyada = batur wadon ing kraton, wong wadon kang rewang ing panggonane wong duwe gawe) |
| 41. serik, nesu | = lara ati, runtik atine |
| 42. susah | = prihatin |
| 43. seneng (tumrap bocah enom) | = sir, sengsem, kasmaran (naksir, cinta) |
| 44. sengit | = ora seneng, ora karep (lagi sengit = lagi ora karep) |
| 45. turu | = ngaso |
Suwandi
Naskah diambil dari “Kamus Unggah-Ungguh Basa Jawa” karangan Drs. Haryana Harjawiyana, S.U. dan Drs. Th. Supriya, tahun 2001, penerbit: Kanisius Yogyakarta.
Artikel Lainnya :
- 17 Mei 2010, Suguhan - KIKIL LOMBOK IJO DAN BRONGKOS(17/05)
- Semangat Golong Gilig ala Kampung Dipowinatan(27/08)
- Sastra di Tengah Dusun(27/04)
- Seniman Lukis Kurang Berani Pameran(31/01)
- 5 Agustus 2010, Kabar Anyar - PEMBANGUNAN KEBUDAYAAN DI DIY BELUM TERITEGRASI (?)(05/08)
- 31 Januari 2011, Kuliner - SGPC KULON SELOKAN(31/01)
- 24 Nopember 2010, Kabar Anyar - SEJARAH SENO YANG GUNDAH(24/11)
- PESONA KEBUN BUAH NAGA DI LERENG MERAPI(16/06)
- Balapan Theklek(31/01)
- Judika Sihotang: Bukan Batak Biasa(20/01)
