Macapat Malem Rebo Pon 108
Jaman Segera Berubah

Macapat Malem Rebo Pon 108 Jaman Segera Berubah

Serat Centhini, yang karena isinya disebut sebagai ensiklopedi Jawa, dibaca secara rutin dan urut pada setiap malam Rabo Pon, di pendapa Yudanegaran, Tembi Rumah Budaya, Jl. Parangtritis Km 8,4 Sewon Bantul Jogyakarta. Untuk kali ini, malam Rabu jatuh pada 3 April 2012. Acara rutin macapatan yang digelar selapan hari sekali tersebut memasuki putaran yang ke-108. Sekitar 40 orang yang terdiri dari penggemar macapatan, penabuh gamelan, wirasuara dan sindhen hadir pada malam itu.

Selingan macapat, yaitu berupa gending-gending Jawa secara life diisi oleh group karawitan Mustika Laras dari Keyongan Bantul pimpinan Ki Santosa, dengan Waranggana Ibu Sumi, Ibu Painem dan Ibu Nur Supini. Beberapa gending dilantunkan sebelum acara dibuka oleh Ign. Wahono sebagai pemandu pada pukul 20.20.

Selain sebagai selingan untuk menyemarakan suasana, group karawitan Mustika Laras juga diperuntukkan mengiringi para penggemar yang ingin membaca macapat dengan cara ditembangkan.

Macapat Malem Rebo Pon 108 Jaman Segera Berubah

Materi yang dibaca masih melanjutkan kitab Centhini Pupuh 248 dan Pupuh 249. Namun sebelum kedua pupuh serat Centhini --yang berisi dasanama dari bagian-bagian badan manusia-- ditembangkan, para pecinta macapat menembangkan karya Ki Bodronoyo dari Puluhan Bantul yang berjudul ‘Wolak-Waliking Jaman.’

Isi tembang tersebut merupakan sebuah ‘ramalan’dari pribadi pengarang, bahwa jaman tidak karuan yang terjadi pada tahun 2011 ini akan segera berakhir, dan pada tahun 2012, yang dinamakan tahun pikulan akan berubah menjadi baik, seperti cuplikan teks tembang di bawah ini:

Sinom

Sinengkalan jroning warsa
kalih ewu swelas yekti
“jagading Manungsa Sirna”
kalamun datan “Kinanthi”
lan tan kersa nyawiji
yekti makna taunipun
seneng crah gawe bubrah
bebrayan keh mosak-masik
rakyat demo pangwasa nguja angkara

Lumebet tabuh kalih wlas
nyuwun kawlasaning Gusti
tumrap sagung pra manungsa
kudu eling jati dhiri
jamane wolak-walik
mula waspada den emut
wolak-walike jaman
jaman edan ing samangkin
lamun “becik ketitik ala ketara”

Macapat Malem Rebo Pon 108 Jaman Segera Berubah

Wus manjing taun pikulan (2012)
mikul tanggung jawab dhiri
sapa gawe hanganggowa
lan ngundhuh wohing pakarti
brahala bakal tapis
lamun samya tindak jujur
nilar tumindak nasar
wit jaman gilir gumanti
bakal ngundhuh wong prihatin nemu mulya

Mangkana taun pikulan
angka kalih ngajeng wingking (2012)
pilihen kekalihira
kang ala klawan kang becik
akeh janma kecelik
wit saking tumindhakipun
getun wuri tan guna
beja-bejaning kang lali
luwih begja kang eling klawan waspada

Menurut Ki Bodronoyo perubahan jaman yang mengarah pada kebaikan tersebut akan terjadi pada tahun 2012 dengan ditandai dengan kembali seorang ‘ksatria’ dari penggembaraannya.

Macapat Malem Rebo Pon 108 Jaman Segera Berubah

Dhandhanggula

Wonten sinatriya duking nguni
pan wus lami jengkar ngulandara
lelana ngendi parane
mangkya lamun jumedhul
nut lampahing jaman samangkin
samangkya den uninga
wolak-walikipun
ingaran taun pikulan (2012)
yeku “Dwi Janma Mukswa Katon” trus tampil
mimpin sagung kawula

Tahun kalih ewu sewlas tapis (2011)
yekti telas gumanti kalih wlas(2012)
nyuwun kawlasan Gustine
sampun nilarken tahun
ingkang kebak kamurkan janmi
ingaran “gara-gara” (goroh-goroh)
dhemo-gugat-ngamuk
akeh rakyat samya gugat
keh pangwasa nguja hardaning pribadi
aji mumpung kuwasa

Wus cekap dangu samya prihatin
mugi Gusti maringi nugraha
enggal mbuka kawlasane
wus manjing taunipun
kalihewu kalihwlas niki
paring nugraha kamulyan
mring kawulanipun
wolak-waliking jaman
ing samangkya tatanan sigra gumilir
manggih jamankamulyan

Macapat Malem Rebo Pon 108 Jaman Segera Berubah

Jika apa yang menjadi ‘ramalan’ Ki Bodronoyo mendekati kenyataan, tentunya rakyat akan sejahtera. Namun jika harapan itu belum menjadi kenyataan, tentunya rakyat akan senantiasa bersabar menunggu, dan terus menunggu, sembari mendendangkan tembang macapat, paling tidak setiap 35 hari sekali, pada malam Rebo Pon.

foto dan tulisan : herjaka HS




Artikel Lainnya :



Bale Inap Bale Dokumentasi Bale Karya Bale Rupa Yogyakarta